Ανεπίδοτον

Vita feles!¹

«…αλλά σιγά σιγά
ακούω σπάνια αγγειοδιαστολή

Γειά σου μεγάλε καρδιογνώστη Τιμολέοντα
κατέβασέ με τώρα απ’ το Αθώο»

Κι όμως η νεαρή ποιήτρια είναι από καιρό επάνω στο Ένοχο. Απλούστατα, είναι Γυναίκα. Από καιρό, δηλαδή από τότε που έστελνε στον καρδιογνώστη το καρδιογράφημά «του», η νεαρή ποιήτρια –η Γυναίκα, το Speculum– αιχμαλωτίζει. Προορισμένη εκ φύσεως για έναν αδύνατο κορεσμό, ζητάει από τον Τιμολέοντα να την κατεβάσει για να τον φάει. Ήταν όμως γυναίκα απ’ την αρχή; Ή ήταν το κοριτσάκι που (δεν) ήταν (παρά) ένα αγόρι με κοκκαλάκι στα μαλλιά;

«Κάποτε αναβάλλουμε ταξίδια για να πάμε σε μνημόσυνα». Και αλλού: «σιγά σιγά μαθαίνεται και η ταφή». Και παρακάτω: «αλλά ας κοιτάξουν να την θάψουν κυρίως εκεί που ο αέρας φυσάει πάνω από την δυστυχία των σκύλων».(1)
Δυστυχισμένε Τιμολέοντα, έτσι εύκολα κατεβάζεις απ’ το κλαρί μια περίεργη, αυτοκαταστροφική γάτα, λαθρεπιβάτη του δέντρου και του μυαλού σου;
Την ερώτηση με την οποία ανοίγει ο Nietzsche το «Πέραν του καλού και του κακού» («προϋποθέτοντας πως η αλήθεια είναι γυναίκα, δεν είναι βάσιμη η υποψία, πως όλοι οι φιλόσοφοι, ανάλογα με το πόσο ήσαν δογματικοί, δεν ένιωθαν να μιλήσουν για τη γυναίκα;»), θέτω πάλι στον εαυτό μου διερωτώμενος εάν, ως άλλος Τιμολέων, κατέβασα ποτέ μια γυναίκα απ’ το Αθώο;

Στ’ αλήθεια, η Γυναίκα, η αλήθεια, δεν κατεβαίνει. Είναι εκεί, αθώα σαν την σταχτιά γάτα «να σε κοιτάει ακίνητη με το αδιαπέραστο μαύρο και χρυσό, βλέμμα της αιλουροειδούς ευφυίας του είδους από το οποίο εξέπεσε» όπως γράφει εισάγοντας τη Λαίδη Μάκβεθ, ο μεγαλύτερος καρδιογνώστης που γνώρισα. Είναι εκεί, στο πιο Ένοχο, προσποιούμενη ότι θέλει να κατέβει, ότι «θέλει να παίρνεται»(2). Αλλά γι’ αυτό είναι αξιαγάπητη. «Ακούστε τους γιατρούς που υπνώτισαν γυναίκες» θα πει πάλι ο Nietzsche, «αγαπήστε τις–αφήστε τις να σας υπνωτίσουν! Ποιο είναι πάντα το τελικό αποτέλεσμα; Το ότι
ʺπαίζουν έναν ρόλοʺ ακόμη κι όταν δίνονται». Με μια όμως διαφορά: ο ρόλος που παίζουν όταν δίνονται είναι ο ρόλος του Ανθρώπου! Ο Nietzsche, το αναγνωρίζει έμμεσα αλλού. Όταν κλείνει την παράγραφο 339 της «Χαρούμενης Επιστήμης» με το «Vita femina!» (η ζωή είναι γυναίκα!) επαναποδίδει στην ανθρώπινη ζωή το πολυτιμότερο: το ζώο, την αιλουροειδή ευφυΐα του είδους από το οποίο εξέπεσε. Τον άνδρα.

(1) Τα αποσπάσματα και το μότο είναι από την ποιητική συλλογή «Ο κόμβος του Ταβάρα» της Χρυσούλας Αγκυρανοπούλου, που κυκλοφόρησε μόλις από το «Πλέθρον».
(2) Φ. Νίτσε, «Χαρούμενη Επιστήμη», παράγραφος 262, Εκδοτική Θεσσαλονίκης.

Γιώργος Βέλτσος, εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ, 25.1.1995

 

Ο κόμβος του Ταβάρα

της Χρυσούλας Αγκυρανοπούλου, ποιήτριας

Είχα πολύ καιρό να διαβάσω σοβαρή ποίηση τόσο σε θεματολογικό περιεχόμενο ως και στη δομή (τέχνη και τεχνική). Είναι η τρίτη κατά σειρά ποιητική της συλλογή ενώ στα Γράμματα έχει 10 συναπτά έτη. Έργο αφιερωμένο στους γονείς της. Στο πόνημά της κατεχώρησε 35 ποιήματα ελευθέρας γραφής με ευαισθησία και λυρισμό, ακοίμητη έγνοια για τον άνθρωπο, με ανεπιτήδευτη ειλικρίνεια, γοητευτική αθωότητα, πλαστική έρευνα, με υπαρξιακή και μεταφυσική διάθεση.

Ανήσυχο και φιλελεύθερο πνεύμα ενώ ζει την εποχή της και τα προβλήματα θα νόμιζε κανείς πως δεν νοιάζεται γι’ αυτήν και την πολύμορφη άγνωστη πορεία της, εν τούτοις είναι ένας αφοσιωμένος Άνθρωπος των προβλημάτων της και αυτή την κρυμμένη φλόγα της πρόνοιάς της την εκφράζει από μια άλλη οπτική γωνία λήψεως. Ποίηση για απαιτητικούς, για προβληματισμένους ανθρώπους, που για να την παρακολουθήσεις χρειάζεται να ενσκήψεις με σεβασμό για να καταλάβεις την απόλυτη σημασία του τελικού αποτελέσματος.

Είναι ένα κράμα εκτιμήσεων του χθες και του σήμερα με σκέψεις, μηνύματα, αναφορές, διαθέσεις, προτάσεις, που καταγράφει, προτού εκφρασθεί, τις συγκινήσεις της ιστορίας ή και την αθέατη πλευρά των πραγμάτων μέσα από τις συνθετικές της διερευνήσεις. Είναι μια ποίηση με δική της ψυχοσύνθεση και ιδιαιτερότητα, που ενώ δεν υπάρχει τίποτε το απόρρητο, μας εισάγει σε πρόσωπα, γεγονότα και πράγματα που δεν περιέπεσαν στην αντίληψή μας. Κρίμα που δεν είναι κατανοητή από πολλούς ως και τα συμβολικά στοιχεία σε κάθε συγκεκριμένη ποιητική φόρμα. Ακολουθεί δείγμα γραφής.

 

ΜΑΚΡΙΝΗ ΛΟΧΕΙΑ ΤΩΝ ΔΕΝΤΡΩΝ

 

Σπασμένη η φλέβα κι όλο να δείχνει προς τα κει.
Σάβανο έκστασης λοιπόν κι ο Μάης αδιάκοπος
να ξημερώνει στον αυχένα του το πένθος
την πορφυρίζουσα Οφηλία
να την γέρνει το ποτάμι κάποιο απόγευμα
αντικρυστή αστροβολίδα των κρυφίων χερουβείμ

κατολοφύρονται – αλλά εμείς
τί άλλο να ‘μαστε από μια τελευταία δωρεά
του Παντοκράτορος Θεού μας εις τον θάνατον;

Σε κάθε νύχτα οριακή πανσέληνοι οι αϋπνίες του
ακαριαίοι δισταγμοί μεγαλομάτηδες.

Ποίηση συμβολική που η κάθε λέξη όχι μόνον ικανοποιεί την βαθυτέρα ψυχική της ανάγκη, αλλά και διαμορφώνει την εικόνα των εντυπώσεων που ήθελε να καταθέσει. Ένα έργο πολύπλευρο, μελετημένο με απόλυτα προσωπικό δημιουργό που κατά τη γνώμη της με συναίσθηση ευθύνης κατέγραψε τους προβληματισμούς της, αγγίζοντας με σεβασμό την ιστορική μας διαδρομή και την βαθύτερη εσωτερική της τάξη. Ποίηση πλούσια σε λεξιλόγιο, σε καλλιέπεια, σε μορφοπλαστική διαδικασία με συμβολική και ονειρική διάσταση εκφρασμένη (νομίζεις) μέσα από νότες μουσικής.

Σε κάποια ποιήματά της ξεχώρισα ένα μικρό σουρεαλισμό, μια ακαταλαβίστικη (μοντέρνα) συμπεριφορά που δυσκολεύτηκα να τα εννοήσω και να κοινωνήσω των μηνυμάτων της. Είναι και αυτή η τέχνη έστω του ελαφρού παραλόγου, ένα υπέρλογο στοιχείο του καιρού μας μέσα στο «παράλογο». Είναι απαίτηση του καιρού; Είναι παιδεία; Είναι νέα πρότυπα που συγκινούν; Είναι μια νέα λογική πέρα από τη δεδομένη; Πέραν των όποιων εκτιμήσεών μας είναι και αυτός ο τρόπος έκφρασης μια λογική της τέχνης διανοητική και όχι βιωματική.

Με πολλή αγάπη διάβασα τις ποιητικές λυρικές καταθέσεις που είχαν μια ισορροπία λογικής κι συναισθήματος, έναν εσωτερικό διάλογο και εκφραστική δύναμη που και το θρηνητικό στοιχείο υπάρχει, ο μνημειακός χαρακτήρας, τα οράματα του παρελθόντος και τα λάθη αυτού με νέα σχήματα γραφής και εκφράσεως προκειμένου να παρουσιάσει την ασπρόμαυρη σκληρότητα των πραγμάτων με τους συνειρμούς της μεταλλαγής. Στο μεγάλης ιστορικής σημασίας της Αλώσεως της Πόλης μας το γεγονός, δείτε πόσο εκφράζει το αναλύομαι της στο γεμάτο βιώματα και μνήμες συγκινησιακό της επίπεδο που ζει εικόνες μνήμης του Βυζαντίου μας.

 

ΘΥΜΑΜΑΙ ΤΗΝ ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΟΜΑΙ

Σε δάκρυα κι όταν κατέρχεται η παλίρροια μονότονη
σκεπάζει το αβέβαιο λιμανάκι του κρανίου
αποσπερίτες κόκκινου να μην αράζουν
λέμβοι με υπάιθριες ορχήστρες και
χελοδονόψαρα.
(Μα τί εσθλό που ‘ναι το ποίημα, τί εξαντλημένο
τέτοια πληθώρα, βραδινή επίσκεψη πνευστών)
καθώς οι συγγενείς βουτούν παξιμαδάκι στις υποχρεώσεις
σπαρακτικά υποκρινόμενοι
την φωτεινή κρυμμένη οδύνη και το χαίρε.

Να γίνεται η ταφή των ποιητών με αδιάβροχο.

 

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ – ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

---

¹Η ζωή είναι γάτα!
Κυριάκος Ι. Βαλαβάνης, εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΩΡΑ, 24.7.2000